SEBI चे नियम आणि त्यांचे परिणाम

मल्टी-कॅप आणि फ्लेक्सी-कॅप फंडांमधील फरक समजून घेण्यासाठी, प्रथम त्यांच्या नियामक नियमांची चौकट समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. भारतीय सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड (SEBI) या दोन फंड प्रकारांसाठी वेगवेगळे नियम लागू करते, ज्यामुळे त्यांच्या कार्यपद्धतीत मोठा फरक पडतो.

मल्टी-कॅप फंड्स: 25-25-25 चा अनिवार्य नियम

SEBI च्या नियमांनुसार, मल्टी-कॅप फंडांनी त्यांच्या एकूण मालमत्तेपैकी किमान 75% इक्विटी (शेअर्स) मध्ये गुंतवणूक करणे अनिवार्य आहे. या गुंतवणुकीचा सर्वात महत्त्वाचा आणि परिभाषित नियम म्हणजे “25-25-25” वाटपाचा अनिवार्य नियम. या नियमानुसार, फंडाला मोठ्या कंपन्या (Large-Cap), मध्यम कंपन्या (Mid-Cap) आणि लहान कंपन्या (Small-Cap) या प्रत्येक विभागात किमान 25% गुंतवणूक करणे बंधनकारक आहे.  

SEBI ने या तीनही मार्केट कॅप श्रेणींची स्पष्ट व्याख्या केली आहे :  

• लार्ज-कॅप (Large-Cap): या श्रेणीमध्ये भारतातील पहिल्या 100 कंपन्यांचा समावेश होतो.
• मिड-कॅप (Mid-Cap): यामध्ये 101व्या ते 250व्या क्रमांकाच्या कंपन्यांचा समावेश होतो.
• स्मॉल-कॅप (Small-Cap): यामध्ये उर्वरित लहान कंपन्यांचा समावेश होतो (251व्या क्रमांकापासून पुढे).

या नियमाचा अर्थ असा आहे की, फंड व्यवस्थापकाला बाजाराची परिस्थिती कशीही असली तरी, मिड-कॅप आणि स्मॉल-कॅप शेअर्समध्ये निश्चित प्रमाणात गुंतवणूक करावीच लागते. यामुळे संरचित विविधता (structured diversification) सुनिश्चित होते, पण सोबतच काही मर्यादाही येतात.  

फ्लेक्सी-कॅप फंड्स: व्यवस्थापकाचे पूर्ण स्वातंत्र्य

फ्लेक्सी-कॅप फंडांची नियामक चौकट याच्या तुलनेत बरीच सोपी आणि लवचिक आहे. या फंडांना त्यांच्या एकूण मालमत्तेपैकी किमान 65% इक्विटी (शेअर्स) मध्ये गुंतवणूक करणे आवश्यक आहे. मल्टी-कॅप फंडांच्या विपरीत, फ्लेक्सी-कॅप फंडांमध्ये मार्केट कॅपनुसार गुंतवणुकीसाठी कोणतेही निश्चित टक्केवारीचे बंधन नाही. फंड व्यवस्थापकाला बाजारातील परिस्थितीनुसार मोठ्या, मध्यम किंवा लहान कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी पूर्ण स्वातंत्र्य असते. याचा अर्थ, जर बाजारात अस्थिरता असेल, तर फंड व्यवस्थापक पोर्टफोलिओमधील लार्ज-कॅप शेअर्सचे प्रमाण वाढवू शकतो आणि बाजारात तेजीच्या काळात (bull market) मिड-कॅप आणि स्मॉल-कॅपमध्ये जास्त गुंतवणूक करू शकतो.  

नियामक नियमांचा बाजारावर झालेला परिणाम

SEBI ने 2020 मध्ये मल्टी-कॅप फंडांसाठी कठोर नियम (25-25-25) लागू केले, तेव्हा त्याचा बाजारावर एक मोठा परिणाम झाला. या नियमामुळे फंडांना अधिक अस्थिर मानल्या जाणाऱ्या मिड-कॅप आणि स्मॉल-कॅप कंपन्यांमध्ये किमान गुंतवणूक करणे बंधनकारक झाले, ज्यामुळे फंड व्यवस्थापकाची लवचिकता कमी झाली. परिणामी, अनेक विद्यमान मल्टी-कॅप फंडांनी स्वतःचे ‘फ्लेक्सी-कॅप’ म्हणून पुनर्ब्रँडिंग केले, जेणेकरून त्यांना गुंतवणुकीची अधिक लवचिकता मिळेल.  

या ऐतिहासिक घटनेमुळे बाजारातील सद्यस्थिती स्पष्ट होते. आज भारतात सुमारे 41 फ्लेक्सी-कॅप फंड आहेत, ज्यांची एकूण व्यवस्थापनाखालील मालमत्ता (AUM) सुमारे ₹5 लाख कोटी आहे. या तुलनेत, मल्टी-कॅप फंडांची संख्या 32 असून त्यांची एकूण मालमत्ता सुमारे ₹2 लाख कोटी आहे. हा आकडेवारीतील फरक हे सिद्ध करतो की, केवळ एका नियामक बदलामुळे फंड श्रेणीची लोकप्रियता आणि गुंतवणूकदारांची पसंती कशा प्रकारे बदलू शकते. गुंतवणूकदार आणि फंड व्यवस्थापक दोघांनाही लवचिकतेचे महत्त्व समजले आहे, ज्यामुळे फ्लेक्सी-कॅप फंड्सनी मल्टी-कॅप फंडांपेक्षा खूप मोठी आघाडी घेतली आहे.

गुंतवणूक धोरणातील मूलभूत फरक: स्थिरता(Stability) विरुद्ध लवचिकता (Flexibility)

नियामक नियमांच्या आधारे, दोन्ही फंडांची गुंतवणूक धोरणे मूलभूतपणे भिन्न आहेत. मल्टी-कॅप फंड एक संरचित आणि पूर्वनिर्धारित मार्ग अवलंबतात, तर फ्लेक्सी-कॅप फंड एक गतिशील आणि व्यवस्थापकाच्या विवेकबुद्धीवर अवलंबून असलेले धोरण वापरतात.

मल्टी-कॅप: संरचित आणि संतुलित दृष्टिकोन

मल्टी-कॅप फंडांचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांचे “संरचित आणि संतुलित वाटप”. 25-25-25 नियमामुळे फंड व्यवस्थापकावर मानवी निर्णय घेण्याचा धोका (human judgment risk) कमी होतो. कारण त्याला विशिष्ट मार्केट कॅपमध्ये गुंतवणूक करावीच लागते, ज्यामुळे पोर्टफोलिओ आपोआप वैविध्यपूर्ण बनतो.  

• फायदे: या निश्चित संरचनेमुळे फंडला तेजीच्या बाजारात फायदा होऊ शकतो, विशेषतः जेव्हा मिड-कॅप आणि स्मॉल-कॅप शेअर्स उत्कृष्ट कामगिरी करत असतात, कारण फंडमध्ये त्यांच्यासाठी अनिवार्य गुंतवणूक केलेली असते.  
• तोटे: मुख्य तोटा म्हणजे “मर्यादित लवचिकता”. बाजारात मंदी किंवा अस्थिरतेच्या काळात, फंड व्यवस्थापक पूर्णपणे लार्ज-कॅप शेअर्समध्ये जाऊ शकत नाही. यामुळे फंडला मिड-कॅप आणि स्मॉल-कॅप शेअर्सच्या अस्थिरतेचा सामना करावा लागतो. यामुळे अपेक्षित परतावा मिळवण्याची क्षमताही मर्यादित होऊ शकते.  

फ्लेक्सी-कॅप: गतिशीलतेचा आणि मॅनेजरच्या कौशल्याचा आधार

फ्लेक्सी-कॅप फंडांचे धोरण पूर्णपणे फंड व्यवस्थापकाच्या “कौशल्यावर” आणि “योग्य वेळी घेतलेल्या वाटपाच्या निर्णयावर” अवलंबून असते. हा फंड व्यवस्थापकाला बाजाराच्या बदलत्या परिस्थितीनुसार गुंतवणुकीचे वाटप बदलण्याची परवानगी देतो.  

• फायदे: या गतिशील दृष्टिकोनामुळे फंडाला “दोन्ही जगातील सर्वोत्तम” (best of both worlds) मिळते. अस्थिरतेच्या काळात लार्ज-कॅप शेअर्सच्या स्थिरतेचा लाभ घेता येतो आणि बाजारात सुधारणा होत असताना मिड-कॅप व स्मॉल-कॅप शेअर्सच्या वाढीच्या क्षमतेचा फायदा उचलता येतो. यामुळे अनेकदा चांगला परतावा आणि कमी अस्थिरता दिसून येते.  
• तोटे: मुख्य तोटा “व्यवस्थापकाच्या विवेकबुद्धीचा” आहे. फंडाची कामगिरी व्यवस्थापकाच्या योग्य निर्णयावर अवलंबून असते, जे नेहमीच गुंतवणूकदारांच्या अपेक्षांशी जुळणारे असतीलच असे नाही. फंड व्यवस्थापकाने काही क्षेत्रांवर आक्रमक पण चुकीचे निर्णय घेतल्यास फंडाला अपेक्षित परतावा न मिळण्याचा धोका असतो.  

खालील तक्ता दोन्ही फंड प्रकारांच्या धोरणातील प्रमुख फरक स्पष्ट करतो:

वैशिष्ट्ये	मल्टी-कॅप फंड	फ्लेक्सी-कॅप फंड
गुंतवणूक नियम	लार्ज, मिड आणि स्मॉल-कॅपमध्ये प्रत्येकी किमान 25% अनिवार्य गुंतवणूक	इक्विटीमध्ये किमान 65% गुंतवणूक, मार्केट कॅपचे कोणतेही बंधन नाही
मुख्य तत्वज्ञान	संरचित विविधता आणि बाजारातील चढ-उतारांपासून बचाव	बाजारातील परिस्थितीनुसार लवचिक वाटप, संधींचा फायदा घेणे
फंड व्यवस्थापकाची भूमिका	निश्चित नियमांचे पालन करून शेअर्सची निवड करणे. मानवी निर्णयाचा धोका कमी	बाजाराच्या स्थितीनुसार गतिशील निर्णय घेणे, पोर्टफोलिओचे सक्रिय व्यवस्थापन
आदर्श बाजार स्थिती	मिड आणि स्मॉल-कॅपमध्ये तेजी असताना चांगला फायदा	अस्थिर बाजारात लार्ज-कॅपची निवड करून स्थिरता, तेजीमध्ये मिड-कॅप/स्मॉल-कॅपमध्ये गुंतवणूक करून वाढीचा फायदा
मुख्य फायदा	कोणत्याही मार्केट कॅपला वगळले जात नाही, संरचित वाटपामुळे पोर्टफोलिओ आपोआप वैविध्यपूर्ण असतो	बाजाराच्या स्थितीनुसार पोर्टफोलिओ बदलण्याची पूर्ण लवचिकता, उत्तम परताव्याची क्षमता
मुख्य तोटा	अनिवार्य वाटपामुळे बाजारातील संधींचा पूर्ण फायदा घेण्याची किंवा मंदीपासून बचाव करण्याची क्षमता मर्यादित असते	फंडाची कामगिरी पूर्णपणे व्यवस्थापकाच्या निर्णयावर अवलंबून असते, ज्यामुळे चुकीच्या निर्णयाचा धोका असतो

मागील कामगिरीचे विश्लेषण: आकडे काय सांगतात?

गुंतवणुकीचा निर्णय घेण्यापूर्वी, फंडांच्या मागील कामगिरीचा अभ्यास करणे महत्त्वाचे असते. तथापि, हे लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे की “मागील कामगिरी भविष्यातील परताव्याची हमी देत नाही”. हे आकडे केवळ ऐतिहासिक संदर्भ देतात, ज्यामुळे फंडने बाजारातील विविध चक्रांमध्ये कशी कामगिरी केली हे समजून घेण्यास मदत होते.  

फ्लेक्सी-कॅप फंडांनी गेल्या सहा महिन्यांत सरासरी सुमारे 13.71% आणि गेल्या तीन वर्षांत सरासरी 16.43% परतावा दिला आहे. पाच वर्षांच्या कालावधीत, त्यांनी सरासरी 20.06% परतावा दिला आहे.  

व्यक्तीगत फंडांच्या कामगिरीबद्दल बोलायचे झाल्यास, मल्टी-कॅप श्रेणीत Kotak Multicap Fund ने गेल्या तीन वर्षांत 22.96% चा सर्वोच्च चक्रवाढ वार्षिक वाढीचा दर (CAGR) मिळवला आहे. Nippon India Multi Cap Fund ने गेल्या पाच वर्षांत 30.96% चा CAGR दिला आहे, जो एक उल्लेखनीय परतावा आहे.  

फ्लेक्सी-कॅप श्रेणीत, काही फंडांनी अप्रतिम कामगिरी केली आहे. HDFC Flexi Cap Fund ने गेल्या पाच वर्षांत 30.36% चा CAGR नोंदवला आहे, तर Quant Flexi Cap Fund ने 28.85% आणि JM Flexicap Fund ने 28.37% चा CAGR दिला आहे.  

वरील आकडेवारीवरून हे दिसून येते की, दोन्ही श्रेणींमध्ये उत्कृष्ट परतावा देणारे फंड आहेत. Nippon India Multi Cap Fund ने गेल्या पाच वर्षांत 31.95% चा CAGR मिळवला आहे, जो अनेक फ्लेक्सी-कॅप फंडांपेक्षा अधिक आहे. ही आकडेवारी एक महत्त्वाचा निष्कर्ष समोर आणते: केवळ फंड प्रकार (मल्टी-कॅप किंवा फ्लेक्सी-कॅप) महत्त्वाचा नाही, तर त्या फंडचे व्यवस्थापन करणाऱ्या टीमची गुणवत्ता आणि त्यांची स्टॉक निवड करण्याची क्षमता अधिक महत्त्वाची आहे. जर मल्टी-कॅप फंडाचा व्यवस्थापक त्याच्या निश्चित वाटपाच्या चौकटीतही उत्कृष्ट कंपन्यांची निवड करू शकला, तर तो लवचिक फंड व्यवस्थापकालाही मागे टाकू शकतो. म्हणूनच, केवळ परताव्याच्या आकडेवारीवर आधारित निर्णय घेण्याऐवजी, फंड व्यवस्थापकाची कार्यपद्धती आणि फंडाची विशिष्ट रणनीती यांचा सखोल अभ्यास करणे महत्त्वाचे आहे.  

खालील तक्त्यात काही प्रमुख मल्टी-कॅप आणि फ्लेक्सी-कॅप फंडांची कामगिरी दर्शविली आहे:

फंडचे नाव	AUM (₹ कोटी)	1 वर्षाचा परतावा (%)	3 वर्षांचा CAGR (%)	5 वर्षांचा CAGR (%)
मल्टी-कॅप फंड्स
Nippon India Multi Cap Dir Gr	46,215.71	0.91%	23.27%	31.95%
Kotak Multicap Dir Gr	19,227.04	-0.31%	24.69%	–
ICICI Pru Multicap Dir Gr	15,281.49	-2.07%	21.28%	26.36%
Axis Multicap Dir Gr	8,328.62	-0.10%	23.77%	–
Quant Multi Cap Dir Gr	10,670.62	-9.55%	13.07%	25.59%
फ्लेक्सी-कॅप फंड्स
HDFC Flexi Cap Dir Gr	81,935.61	5.38%	23.65%	30.36%
Parag Parikh Flexi Cap Dir Gr	1,15,040.08	6.07%	22.17%	24.30%
Kotak Flexicap Dir Gr	53,625.83	2.10%	17.72%	21.25%
Quant Flexi Cap Dir Gr	6,686.67	-7.48%	18.03%	28.85%
JM Flexicap Dir Gr	5,943.06	-7.16%	23.87%	28.37%

*वरील तक्त्यातील आकडेवारी ही केवळ उदाहरणासाठी आहे आणि गुंतवणुकीचा सल्ला नाही.

कर आकारणी: गुंतवणुकीवर होणारा परिणाम

गुंतवणुकीचा निर्णय घेताना परताव्यासोबतच कर आकारणीचा विचार करणेही महत्त्वाचे आहे. दोन्ही, मल्टी-कॅप आणि फ्लेक्सी-कॅप फंड, हे इक्विटी-ओरिएंटेड फंड मानले जातात आणि त्यांच्यावर समान कर नियम लागू होतात.  

केंद्रीय अर्थसंकल्प 2024 नुसार, इक्विटी म्युच्युअल फंडांवरील कर नियमांमध्ये बदल झाले आहेत :  

• अल्प-मुदतीचा भांडवली लाभ (Short-Term Capital Gains – STCG): जर तुम्ही तुमच्या फंड युनिट्सची 12 महिन्यांपेक्षा कमी कालावधीत विक्री केली, तर मिळवलेला नफा 20% दराने करपात्र असेल.  
• दीर्घ-मुदतीचा भांडवली लाभ (Long-Term Capital Gains – LTCG): जर तुम्ही तुमच्या फंड युनिट्सची 12 महिन्यांपेक्षा जास्त कालावधीत विक्री केली, तर ₹1.25 लाख पेक्षा जास्त नफ्यावर 12.5% दराने कर लागू होईल.  

कर आकारणीच्या संदर्भात एक महत्त्वाचा आणि अनेकदा दुर्लक्षित केला जाणारा फायदा फ्लेक्सी-कॅप फंडांमध्ये दिसून येतो. जर एखादा गुंतवणूकदार स्वतःचा पोर्टफोलिओ सांभाळत असेल आणि बाजारातील परिस्थितीनुसार लार्ज-कॅप फंड विकून स्मॉल-कॅप फंड खरेदी करत असेल, तर त्याला प्रत्येक विक्रीवर भांडवली लाभ कर (capital gains tax) भरावा लागतो. यामुळे मिळणाऱ्या परताव्याचा काही भाग करामध्ये जातो.

फ्लेक्सी-कॅप फंड्समध्ये मात्र ही गोष्ट घडत नाही. फंड व्यवस्थापक आतमध्येच (internally) पोर्टफोलिओचे वाटप बदलत असतो, म्हणजे मोठ्या कंपन्यांमधून लहान कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक वळवतो. या अंतर्गत बदलांमुळे गुंतवणूकदाराला कोणताही कर भरावा लागत नाही. अशा प्रकारे, फ्लेक्सी-कॅप फंड हे “कर-कार्यक्षम” (tax efficient) आणि सोयीस्कर पर्याय आहेत, जे बाजाराच्या गतिशीलतेचा फायदा घेतात, पण गुंतवणूकदारावर प्रत्येक वेळी कर आकारणीचा भार टाकत नाहीत.

वर्तमान बाजारातील दृष्टिकोन आणि तज्ञांचे मत

सध्याच्या काळात, भारतीय अर्थव्यवस्थेबद्दल तज्ज्ञ सकारात्मक दृष्टीकोन व्यक्त करत आहेत. महागाई कमी होत आहे, आणि RBI व्याजदर (repo rate) कमी करण्याची शक्यता आहे, ज्यामुळे बाजाराला आणखी चालना मिळू शकते. तसेच, गेल्या काही वर्षांपासून मूल्यांकनात (valuations) आलेली स्थिरता दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी आकर्षक संधी निर्माण करत आहे. तज्ज्ञांच्या मते, भारताची वाढीची गाथा (growth story) कायम असून, 2030 पर्यंत भारत तिसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था बनण्याची अपेक्षा आहे. ही वाढ लार्ज, मिड आणि स्मॉल-कॅप या तिन्ही सेगमेंटमध्ये दिसून येईल.  

सध्याच्या बाजार स्थितीमुळे, फ्लेक्सी-कॅप धोरण विशेषतः उपयुक्त मानले जाते. कारण फंड व्यवस्थापकाला बाजारातील अस्थिरतेनुसार लार्ज-कॅप शेअर्समध्ये गुंतवणूक वाढवण्याची आणि बाजारात सुधारणा झाल्यावर मिड-कॅप/स्मॉल-कॅपमध्ये गुंतवणूक करण्याची लवचिकता मिळते. फ्लेक्सी-कॅप फंडांच्या व्यवस्थापनाखालील मालमत्तेत (AUM) झालेली वाढ (जवळपास ₹5 लाख कोटी) गुंतवणूकदारांचा या फंडांवरील वाढता विश्वास दर्शवते.  

या सर्व बदलांमध्ये, फंड उद्योगात दोन नवीन प्रवाह समोर येत आहेत. पहिला, JioBlackRock सारखे फंड ‘आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स’ (AI) वापरून गुंतवणूक करत आहेत. मानवी चुका आणि भावनात्मक निर्णयांवर मात करण्यासाठी AI चा वापर केला जात आहे, जिथे मानवी कौशल्ये डेटा-आधारित मॉडेल्ससोबत काम करतात. दुसरा प्रवाह, DSP Nifty 500 FlexiCap Quality 30 ETF सारखे निष्क्रिय (Passive) फ्लेक्सी-कॅप फंड बाजारात येत आहेत. हे फंड कोणत्याही व्यवस्थापकाच्या निर्णयावर अवलंबून नसून, पूर्वनिर्धारित, नियम-आधारित चौकटीनुसार (rule-based framework) काम करतात, ज्यामुळे सक्रिय व्यवस्थापनाचा धोका कमी होतो. या नवीन प्रवाहातून हे सिद्ध होते की, फंड उद्योग लवचिकतेचा फायदा घेण्यासाठी मानवी निर्णयाच्या धोक्यावर मात करण्याचा प्रयत्न करत आहे.

तुमच्यासाठी योग्य पर्याय कोणता? गुंतवणूकदारांसाठी मार्गदर्शक
तुमच्यासाठी मल्टी-कॅप फंड योग्य आहे की फ्लेक्सी-कॅप, हे तुमच्या वैयक्तिक गुंतवणुकीच्या उद्दिष्टे, जोखीम घेण्याची क्षमता आणि वेळेच्या क्षितिजावर अवलंबून आहे.  

• मल्टी-कॅप फंड्स कुणासाठी?
  • ज्या गुंतवणूकदारांची जोखीम घेण्याची क्षमता जास्त आहे आणि ज्यांचा गुंतवणुकीचा कालावधी दीर्घकालीन आहे.  
  • ज्यांना बाजारातील विविध चक्रांचा विचार न करता, सर्व मार्केट कॅप्समध्ये निश्चित आणि संरचित गुंतवणूक करायची आहे.  
  • ज्यांना भारतातील मिड आणि स्मॉल-कॅप कंपन्यांच्या दीर्घकालीन वाढीच्या क्षमतेवर विश्वास आहे आणि त्यांना त्यांच्या पोर्टफोलिओमध्ये अनिवार्यपणे ही गुंतवणूक हवी आहे.
• फ्लेक्सी-कॅप फंड्स कुणासाठी?
  • ज्या गुंतवणूकदारांची जोखीम घेण्याची क्षमता मध्यम आहे आणि ज्यांना दीर्घकाळात संपत्ती निर्माण करायची आहे.  
  • ज्यांना बाजारातील परिस्थितीनुसार पोर्टफोलिओचे वाटप बदलण्याची लवचिकता हवी आहे आणि हे निर्णय घेण्यासाठी कुशल फंड व्यवस्थापकावर विश्वास ठेवण्यास तयार आहेत.  
  • फ्लेक्सी-कॅप फंड कोणत्याही पोर्टफोलिओचा एक “गाभा घटक” (core component) म्हणून आदर्श आहेत.  

गुंतवणुकीची व्यावहारिक पद्धत:

एक-वेळ गुंतवणूक (Lump-sum): जर तुम्हाला मोठी रक्कम एकाच वेळी गुंतवायची असेल, तर सिस्टिमॅटिक ट्रान्सफर प्लॅन (STP) चा वापर करणे उचित ठरेल. यामुळे तुमची रक्कम 6-12 महिन्यांच्या कालावधीत हळूहळू फंडमध्ये गुंतवली जाईल, ज्यामुळे बाजारातील अस्थिरतेचा धोका क

सिस्टमॅटिक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन (SIP): दोन्ही प्रकारच्या फंडांमध्ये SIP हा सर्वात चांगला मार्ग आहे. यामुळे तुम्ही बाजारात कधी गुंतवणूक करावी याचा धोका (timing risk) कमी होतो आणि खरेदीची सरासरी किंमत कमी होते.  

सारांश: अंतिम निर्णय घेण्यापूर्वी

मल्टी-कॅप आणि फ्लेक्सी-कॅप फंड्स हे दोन्ही गुंतवणूकदारांसाठी उत्कृष्ट पर्याय आहेत, कारण ते भारतीय इक्विटी बाजारात वैविध्यपूर्ण गुंतवणुकीची संधी देतात. मुख्य फरक त्यांच्या धोरणात्मक दृष्टिकोनामध्ये आहे. मल्टी-कॅप फंड्स SEBI च्या नियमांमुळे निश्चित वाटपाच्या नियमांनी (25-25-25) बांधलेले आहेत, ज्यामुळे ते एक संरचित विविधता देतात पण लवचिकता कमी करतात. याउलट, फ्लेक्सी-कॅप फंड्स फंड व्यवस्थापकाला पूर्ण स्वातंत्र्य देतात, ज्यामुळे बाजारातील परिस्थितीनुसार परतावा वाढवता येतो, पण यासाठी व्यवस्थापकाच्या कौशल्यावर जास्त अवलंबून राहावे लागते.

अंतिम निर्णय घेण्यापूर्वी, खालील गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे:

• तुमचा गुंतवणुकीचा निर्णय तुमच्या वैयक्तिक जोखीम क्षमतेशी आणि आर्थिक उद्दिष्टांशी जुळला पाहिजे.  
• फक्त मागील परताव्यावर अवलंबून न राहता, फंड व्यवस्थापकाचा ट्रॅक रेकॉर्ड आणि फंडाची विशिष्ट रणनीती यांचा अभ्यास करा.  
• फ्लेक्सी-कॅप फंडांची कर-कार्यक्षमता हा एक महत्त्वाचा फायदा आहे, जो वैयक्तिक पोर्टफोलिओचे व्यवस्थापन करण्याच्या तुलनेत अधिक सोयीचा आहे.  

कोणतीही गुंतवणूक करण्यापूर्वी सखोल अभ्यास करणे (due diligence) किंवा एखाद्या पात्र वित्तीय सल्लागाराचा सल्ला घेणे नेहमीच योग्य असते.