व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंग – हिरे शोधण्याची कला

व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंग ही एक अशी कला आहे, जिथे गुंतवणूकदार एखाद्या कंपनीच्या शेअरच्या सध्याच्या बाजारभावाकडे लक्ष न देता, तिच्या खऱ्या किंवा आंतरिक मूल्यावर (intrinsic value) लक्ष केंद्रित करतो.

तत्त्वज्ञानाचा पाया

या गुंतवणूक पद्धतीचे जनक म्हणून बेंजामिन ग्रॅहम यांना ओळखले जाते. त्यांच्या ‘द इंटेलिजेंट इन्व्हेस्टर’ आणि ‘सिक्युरिटी ॲनालिसिस’ या पुस्तकांनी गुंतवणुकीच्या जगाला एक नवी दिशा दिली. ग्रॅहम यांचा मूळ विचार अगदी सोपा होता: “शेअर म्हणजे केवळ एक इलेक्ट्रॉनिक नोंद किंवा टिकर सिम्बॉल नाही, तर तो एका खऱ्याखुऱ्या व्यवसायातील मालकी हक्क आहे”. याचाच अर्थ, शेअर खरेदी करण्यापूर्वी त्या कंपनीचा व्यवसाय समजून घेणे आवश्यक आहे.  

ग्रॅहम यांचे सर्वात प्रसिद्ध शिष्य म्हणजे वॉरन बफे. बफे यांनी ग्रॅहम यांच्या विचारांना एका नव्या उंचीवर नेले. सुरुवातीला बफे “सिगार बट” (cigar butt) पद्धतीचा वापर करत, म्हणजेच अशा कंपन्या खरेदी करत ज्यात थोडाफार रस उरला आहे, पण त्या स्वस्तात मिळत आहेत. मात्र, नंतर त्यांनी आपला दृष्टिकोन बदलला आणि “उत्तम कंपन्या योग्य किमतीत खरेदी करणे” (finding an outstanding company at a sensible price) यावर भर दिला. आधुनिक व्हॅल्यू फंड्स याच विकसित विचारांवर आधारलेले आहेत.  

मुख्य संकल्पना

व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंग तीन मुख्य स्तंभांवर उभे आहे:

1. खरे किंवा आंतरिक मूल्य (Intrinsic Value): हे एखाद्या कंपनीचे खरेखुरे मूल्य असते, जे तिच्या शेअरच्या बाजारभावावर अवलंबून नसते. हे मूल्य कंपनीची मालमत्ता, कमाईची क्षमता, भविष्यातील रोख प्रवाह (cash flow) आणि वाढीची शक्यता यांसारख्या मूलभूत घटकांचे विश्लेषण करून काढले जाते. यासाठी डिस्काउंटेड कॅश फ्लो (DCF) सारख्या पद्धती वापरल्या जातात. गुंतवणूकदारासमोरील खरे आव्हान हे असते की, एखादा शेअर खरोखरच स्वस्त आहे की काही गंभीर समस्यांमुळे त्याची किंमत कमी झाली आहे, हे ओळखणे.  
2. सुरक्षेचे मार्जिन (Margin of Safety): ही व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंगची सर्वात महत्त्वाची संकल्पना आहे. कंपनीचे आंतरिक मूल्य आणि तिचा सध्याचा बाजारभाव यातील फरकाला ‘मार्जिन ऑफ सेफ्टी’ म्हणतात. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या कंपनीचे आंतरिक मूल्य 100 रुपये असेल आणि तिचा शेअर 70 रुपयांना मिळत असेल, तर 30 रुपयांचे मार्जिन ऑफ सेफ्टी उपलब्ध आहे. हे मार्जिन आपल्या विश्लेषणातील संभाव्य चुका आणि बाजारातील अनपेक्षित चढ-उतारांपासून आपले संरक्षण करते.  
3. मिस्टर मार्केट (Mr. Market): ग्रॅहम यांनी बाजाराच्या लहरी स्वभावाचे वर्णन करण्यासाठी ‘मिस्टर मार्केट’ हे एक काल्पनिक पात्र तयार केले. मिस्टर मार्केट हा तुमचा एक असा व्यावसायिक भागीदार आहे जो कधी खूप आनंदी (euphoric) असतो, तर कधी खूप निराश (depressed). तो रोज तुम्हाला वेगवेगळ्या किमतीत शेअर्स विकायला किंवा खरेदी करायला तयार असतो. हुशार गुंतवणूकदार मिस्टर मार्केटच्या भावनांवर स्वार होत नाही, तर त्याच्या निराशेचा फायदा घेऊन कमी किमतीत खरेदी करतो आणि त्याच्या अवास्तव उत्साहाचा फायदा घेऊन जास्त किमतीत विक्री करतो.  

भारतातील व्हॅल्यू फंड कसे काम करतात?

भारतीय शेअर बाजारात व्हॅल्यू फंड हे इक्विटी म्युच्युअल फंडांच्या श्रेणीत येतात.

• सेबीची (SEBI) व्याख्या: सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (SEBI) च्या नियमांनुसार, व्हॅल्यू फंडांना आपल्या एकूण मालमत्तेपैकी किमान 65% रक्कम व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंग धोरणानुसार इक्विटी आणि इक्विटी-संबंधित साधनांमध्ये गुंतवणे अनिवार्य आहे.  
• फंड मॅनेजरची कार्यपद्धती: व्हॅल्यू फंडाचे मॅनेजर अशा कंपन्या शोधतात ज्यांचे फंडामेंटल्स मजबूत आहेत, पण त्यांचे शेअर्स स्वस्त आहेत. यासाठी ते काही प्रमुख गुणोत्तर (ratios) तपासतात, जसे की:
  • किंमत-कमाई गुणोत्तर (Price-to-Earnings Ratio – P/E): कमी P/E गुणोत्तर हे शेअर स्वस्त असल्याचे लक्षण मानले जाते.  
  • किंमत-पुस्तक मूल्य गुणोत्तर (Price-to-Book Ratio – P/B): 1 पेक्षा कमी P/B गुणोत्तर म्हणजे शेअर कंपनीच्या मालमत्तेच्या किमतीपेक्षा कमी दरात मिळत आहे.  
  • उच्च लाभांश उत्पन्न (High Dividend Yield): स्थिर लाभांश देणाऱ्या कंपन्या आर्थिकदृष्ट्या सक्षम मानल्या जातात.   याशिवाय, फंड मॅनेजर कंपनीवर कमी कर्ज, स्थिर कमाई आणि व्यवसायात एक “खंदक” (Moat) म्हणजेच एक टिकाऊ स्पर्धात्मक फायदा शोधतात, जो स्पर्धकांना सहजपणे मात करू देत नाही.  
• गुंतवणूक कालावधी: व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंग हे “खरेदी करा आणि दीर्घकाळ थांबा” (buy-and-hold) धोरण आहे. बाजाराला एखाद्या शेअरचे खरे मूल्य ओळखायला अनेक वर्षे लागू शकतात, त्यामुळे गुंतवणूकदारांनी किमान ५ ते ७ वर्षे थांबण्याची तयारी ठेवावी.  

ग्रॅहम यांच्या काळातील ‘सिगार बट’ दृष्टिकोन औद्योगिक अर्थव्यवस्थेत प्रभावी होता, जिथे कंपन्यांचे मूल्य त्यांच्या भौतिक मालमत्तेवर (tangible assets) अवलंबून होते. मात्र, आजच्या ज्ञान-आधारित अर्थव्यवस्थेत ब्रँड, पेटंट आणि तंत्रज्ञान यांसारख्या अमूर्त मालमत्तेचे (intangible assets) महत्त्व वाढले आहे, ज्यांचे मूल्यांकन करणे कठीण असते. वॉरन बफे यांनी हे ओळखून आपला दृष्टिकोन बदलला. त्यामुळे, आज एखाद्या व्हॅल्यू फंडाचे मूल्यांकन करताना केवळ कमी P/E किंवा P/B गुणोत्तर पाहणे पुरेसे नाही. फंड मॅनेजरची विचारसरणी काय आहे, हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. तो ग्रॅहमप्रमाणे ‘डीप व्हॅल्यू’ (अत्यंत स्वस्त) स्टॉक्स शोधतो की बफेप्रमाणे ‘वाजवी किमतीत उत्तम व्यवसाय’ (quality at a reasonable price) शोधतो? यावरच त्या फंडाची जोखीम आणि परताव्याची क्षमता अवलंबून असते.

कॉन्ट्रा इन्व्हेस्टिंग – प्रवाहाच्या विरुद्ध पोहण्याचे धाडस

कॉन्ट्रा किंवा कॉन्ट्रारियन इन्व्हेस्टिंग हे व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंगचेच एक अधिक धाडसी आणि आक्रमक रूप आहे. जिथे व्हॅल्यू गुंतवणूकदार ‘स्वस्त’ काय आहे हे शोधतो, तिथे कॉन्ट्रा गुंतवणूकदार ‘नापसंत’ (unloved) काय आहे, हे शोधतो.

तत्त्वज्ञान आणि विचारसरणी

कॉन्ट्रारियन इन्व्हेस्टिंगचे मूळ तत्त्वज्ञान वॉरन बफे यांच्या प्रसिद्ध वाक्यात दडलेले आहे: “जेव्हा इतर लोक लोभी असतात, तेव्हा तुम्ही भयभीत व्हा आणि जेव्हा इतर भयभीत असतात, तेव्हा तुम्ही लोभी बना”. कॉन्ट्रा गुंतवणूकदार हे मानतात की बाजारातील बहुसंख्य गुंतवणूकदार अनेकदा भावनेच्या भरात चुकीचे निर्णय घेतात. जेव्हा एखाद्या शेअर किंवा क्षेत्राबद्दल सर्वत्र नकारात्मक वातावरण असते, तेव्हा गुंतवणूकदार घाबरून विक्री करतात, ज्यामुळे त्या शेअरची किंमत त्याच्या खऱ्या मूल्यापेक्षा खूप खाली येते. कॉन्ट्रा गुंतवणूकदार नेमकी हीच संधी शोधत असतो. ते अशा वेळी खरेदी करतात जेव्हा बाजारात निराशा शिगेला पोहोचलेली असते.  

भारतातील कॉन्ट्रा फंड कसे काम करतात?

• सेबीची (SEBI) व्याख्या: सेबीच्या नियमांनुसार, कॉन्ट्रा फंडांना आपल्या एकूण मालमत्तेपैकी किमान 65% रक्कम कॉन्ट्रारियन गुंतवणूक धोरणानुसार इक्विटीमध्ये गुंतवणे बंधनकारक आहे.  
• फंड मॅनेजरची कार्यपद्धती: कॉन्ट्रा फंडाचे मॅनेजर केवळ स्वस्त शेअर्स शोधत नाहीत, तर ते असे शेअर्स किंवा संपूर्ण क्षेत्र (sectors) शोधतात जे सध्या अत्यंत वाईट कामगिरी करत आहेत, ज्यांच्याबद्दल नकारात्मक बातम्या आहेत आणि ज्यांना बाजाराने पूर्णपणे नाकारले आहे. उदाहरणार्थ, काही वर्षांपूर्वी जेव्हा बँकिंग क्षेत्र अनुत्पादित मालमत्तेच्या (NPAs) समस्येने ग्रासले होते, तेव्हा अनेक सरकारी बँकांचे शेअर्स अत्यंत कमी किमतीत उपलब्ध होते. अशा परिस्थितीत खरेदी करणे हे कॉन्ट्रा धोरणाचे उत्तम उदाहरण आहे. फंड मॅनेजरचा विश्वास असतो की या तात्पुरत्या समस्यांमधून कंपनी किंवा क्षेत्र बाहेर येईल आणि मग शेअरच्या किमतीत मोठी वाढ होईल.  
• गुंतवणूक कालावधी: कॉन्ट्रा धोरणाला यशस्वी होण्यासाठी व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंगपेक्षाही जास्त संयम आणि वेळ लागतो. अनेकदा एखाद्या कंपनीला किंवा क्षेत्राला पूर्वपदावर यायला ५ ते ७ वर्षे किंवा त्याहून अधिक काळ लागू शकतो. त्यामुळे या फंडांमध्ये गुंतवणूक करणाऱ्यांनी अत्यंत दीर्घकालीन दृष्टिकोन ठेवणे आवश्यक आहे.  

व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंगमध्ये कंपनीच्या ताळेबंदाचे आणि मूलभूत तत्त्वांचे विश्लेषण (bottom-up approach) महत्त्वाचे असते. याउलट, कॉन्ट्रा इन्व्हेस्टिंगमध्ये अनेकदा व्यवसाय चक्राचा (business cycle) किंवा व्यापक आर्थिक परिस्थितीचा (top-down approach) विचार केला जातो. फंड मॅनेजर असा अंदाज लावतो की, जे क्षेत्र आज तळात आहे, ते भविष्यात वर येईल. यासाठी केवळ कंपनीचे विश्लेषण करण्याची नाही, तर बाजाराची मानसिकता आणि आर्थिक चक्र ओळखण्याची एक वेगळीच हातोटी लागते. यामुळेच कॉन्ट्रा फंड्स अधिक अस्थिर असू शकतात आणि त्यांचा परतावा दीर्घकाळ नकारात्मक राहून अचानक काही वर्षांत प्रचंड वाढू शकतो.

व्हॅल्यू फंड विरुद्ध कॉन्ट्रा फंड: एक तौलनिक अभ्यास

अनेक गुंतवणूकदार व्हॅल्यू आणि कॉन्ट्रा फंडांना एकच समजण्याची चूक करतात. जरी दोन्ही फंडांचा मूळ उद्देश कमी किमतीत खरेदी करणे असला, तरी त्यांच्या दृष्टिकोनात आणि जोखीम पातळीत मोठा फरक आहे.

मूळ फरक

सर्वात सोप्या भाषेत सांगायचे तर, व्हॅल्यू फंड अंडरव्हॅल्यूड (undervalued) कंपन्या शोधतात, म्हणजेच ज्यांची किंमत त्यांच्या खऱ्या मूल्यापेक्षा कमी आहे. या कंपन्या चांगल्या असू शकतात, पण तात्पुरत्या कारणांमुळे बाजाराने त्यांच्याकडे दुर्लक्ष केलेले असते. याउलट, कॉन्ट्रा फंड अंडरपरफॉर्मिंग (underperforming) किंवा आउट-ऑफ-फेव्हर (out-of-favor) कंपन्या किंवा क्षेत्रे शोधतात, म्हणजेच ज्यांच्याबद्दल बाजारात कमालीचे नकारात्मक मत आहे आणि ज्यांची कामगिरी अत्यंत खराब आहे. प्रत्येक आउट-ऑफ-फेव्हर स्टॉक अंडरव्हॅल्यूड असतो, पण प्रत्येक अंडरव्हॅल्यूड स्टॉक आउट-ऑफ-फेव्हर असेलच असे नाही.  

सेबीचा महत्त्वाचा नियम

गुंतवणूकदारांच्या हितासाठी सेबीने एक महत्त्वाचा नियम बनवला आहे. यानुसार, कोणतीही म्युच्युअल फंड कंपनी (AMC) एकतर व्हॅल्यू फंड किंवा कॉन्ट्रा फंड सुरू करू शकते, दोन्ही एकाच वेळी नाही. या नियमामुळे फंड कंपन्यांना शिस्त लागते आणि ते आपल्या घोषित धोरणापासून भरकटत नाहीत (style drift). गुंतवणूकदारांनाही स्पष्टता मिळते की ते नेमक्या कोणत्या प्रकारच्या जोखिमेत गुंतवणूक करत आहेत. जर तुम्हाला दोन्ही प्रकारच्या फंडांमध्ये गुंतवणूक करायची असेल, तर तुम्हाला दोन वेगवेगळ्या फंड कंपन्यांचे फंड निवडावे लागतील.  

खालील तक्त्यामध्ये दोन्ही फंडांमधील फरक स्पष्ट केला आहे:

तक्ता १: व्हॅल्यू फंड विरुद्ध कॉन्ट्रा फंड: मुख्य फरक

निकष (Parameter)	व्हॅल्यू फंड (Value Fund)	कॉन्ट्रा फंड (Contra Fund)
गुंतवणुकीचे तत्त्वज्ञान (Investment Philosophy)	चांगल्या कंपन्या योग्य किमतीत खरेदी करणे.	बाजाराच्या विपरीत जाऊन नापसंत स्टॉक्स खरेदी करणे.
स्टॉक निवडीचा प्रकार (Type of Stock Selection)	कमी P/E, P/B गुणोत्तर, मजबूत फंडामेंटल्स असलेले अंडरव्हॅल्यूड स्टॉक्स.	तात्पुरत्या समस्यांमुळे अंडरपरफॉर्मिंग असलेले स्टॉक्स किंवा क्षेत्र.
जोखीम पातळी (Risk Level)	मध्यम ते उच्च.	उच्च ते खूप उच्च.
मुख्य धोका (Primary Risk)	व्हॅल्यू ट्रॅप (Value Trap) – स्टॉक कायम स्वस्तच राहणे.	चुकीचा अंदाज – कंपनी किंवा क्षेत्र कधीच पूर्वपदावर न येणे.
फंड मॅनेजरची भूमिका (Role of Fund Manager)	कंपनीच्या आंतरिक मूल्याचे अचूक विश्लेषण करणे.	बाजाराची मानसिकता आणि व्यवसाय चक्र ओळखणे.
गुंतवणूक कालावधी (Investment Horizon)	दीर्घ (५+ वर्षे).	खूप दीर्घ (७+ वर्षे).

संधी आणि धोके: काय अपेक्षा करावी?

या दोन्ही गुंतवणूक शैलींमध्ये प्रचंड परतावा देण्याची क्षमता आहे, पण त्याचबरोबर त्यात मोठे धोकेही दडलेले आहेत.

परताव्याची क्षमता (The Reward)

दीर्घकाळात बाजाराला हरवून उत्तम परतावा देण्याची क्षमता या दोन्ही फंडांमध्ये आहे. जेव्हा बाजारातील नकारात्मक वातावरण निवळते किंवा एखादे दुर्लक्षित क्षेत्र पुन्हा चर्चेत येते, तेव्हा या फंडांच्या पोर्टफोलिओमधील शेअर्सच्या किमती झपाट्याने वाढतात. उदाहरणार्थ, SBI कॉन्ट्रा फंडाने गेल्या काही वर्षांत आपल्या गुंतवणूकदारांना सातत्याने उत्कृष्ट परतावा दिला आहे, हे या धोरणाच्या यशस्वीतेचे उत्तम उदाहरण आहे. मात्र, हे लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे की भूतकाळातील कामगिरी भविष्यातही तशीच राहील याची कोणतीही हमी नसते.  

धोक्याची घंटा (The Risks)

या फंडांमधील गुंतवणूक करण्यापूर्वी त्यातील धोके समजून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.

1. व्हॅल्यू फंडांसाठी: व्हॅल्यू ट्रॅप (Value Trap): हा व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंगमधील सर्वात मोठा धोका आहे. ‘व्हॅल्यू ट्रॅप’ म्हणजे असा शेअर जो स्वस्त दिसतो, पण तो खरोखरच वाईट असल्यामुळे स्वस्त असतो आणि त्याची किंमत कधीच वाढत नाही, उलट ती आणखी घसरू शकते. याची अनेक कारणे असू शकतात, जसे की:
   • कंपनीचा व्यवसाय हळूहळू संपत असतो (dying industry).
   • कंपनीचे व्यवस्थापन अकार्यक्षम किंवा भ्रष्ट असते.
   • कंपनी सतत बाजारातील आपला हिस्सा गमावत असते.   अशा वेळी, कमी P/E किंवा P/B गुणोत्तर पाहून केलेली गुंतवणूक अडकून पडते.
2. कॉन्ट्रा फंडांसाठी: कधीही न येणारा बदल (The Turnaround That Never Comes): कॉन्ट्रा फंडातील सर्वात मोठा धोका म्हणजे फंड मॅनेजरचा अंदाज पूर्णपणे चुकणे. ज्या कंपनी किंवा क्षेत्रावर त्यांनी पैज लावली आहे, ते कधीच संकटातून बाहेर येत नाही आणि अखेरीस ती कंपनी दिवाळखोर होते किंवा ते क्षेत्र कायमचेच मागे पडते.
   • संधीचा खर्च (Opportunity Cost): अशा परिस्थितीत तुमचे पैसे अनेक वर्षे एकाच ठिकाणी अडकून पडतात. त्याच काळात बाजारातील इतर शेअर्स मोठा परतावा देऊन जातात, ज्याचा तुम्हाला फायदा घेता येत नाही.  
   • अत्यंत अस्थिरता (Extreme Volatility): जेव्हा बाजारात तेजी असते आणि ग्रोथ स्टॉक्स चांगली कामगिरी करत असतात, तेव्हा कॉन्ट्रा फंड खूप वाईट कामगिरी करू शकतात. हा प्रवास गुंतवणूकदारासाठी मानसिकदृष्ट्या खूप थकवणारा असू शकतो.  

या फंडांमधील आर्थिक जोखिमेइतकीच मानसिक जोखीमही मोठी असते. जेव्हा संपूर्ण बाजार वाढत असतो आणि तुमचा पोर्टफोलिओ मात्र स्थिर असतो किंवा तोट्यात असतो, तेव्हा संयम राखणे खूप कठीण असते. अनेक गुंतवणूकदार अशा वेळी घाबरून आपली गुंतवणूक काढून घेतात आणि नेमकी तेव्हाच त्या फंडाची कामगिरी सुधारायला सुरुवात होते. त्यामुळे या धोरणाचे यश फंड मॅनेजरच्या कौशल्याइतकेच गुंतवणूकदाराच्या संयमावरही अवलंबून असते.

तुमच्यासाठी कोणता फंड योग्य आहे? गुंतवणूकदार प्रोफाइल

व्हॅल्यू आणि कॉन्ट्रा फंड प्रत्येकासाठी योग्य नाहीत. या फंडांमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी तुम्ही स्वतःला काही प्रश्न विचारले पाहिजेत.

या फंडांसाठी आदर्श गुंतवणूकदार कोण?

• दीर्घ गुंतवणूक कालावधी (Long Investment Horizon): जर तुम्ही किमान ५ ते ७ वर्षे (व्हॅल्यू फंडासाठी) किंवा ७ ते १० वर्षे (कॉन्ट्रा फंडासाठी) गुंतवणूक करू शकत असाल, तरच या फंडांचा विचार करा.  
• उच्च जोखीम क्षमता (High Risk Tolerance): तुम्हाला बाजारातील मोठ्या चढ-उतारांची सवय असायला हवी. तुमचा पोर्टफोलिओ काही वर्षे नकारात्मक परतावा देत असला तरी तुम्हाला शांत राहता आले पाहिजे.  
• संयम आणि शिस्त (Patience and Discipline): बाजारातील रोजच्या गोंधळाकडे दुर्लक्ष करून आपल्या गुंतवणूक धोरणावर ठाम राहण्याची क्षमता तुमच्यात असायला हवी.  
• स्वतंत्र विचारसरणी (Independent Thinker): तुम्ही ‘गर्दी’च्या मागे न लागता, स्वतः अभ्यास करून आणि विचारपूर्वक निर्णय घेणारे असावेत.  

कोणी या फंडांपासून दूर राहावे?

• नवीन किंवा पहिल्यांदाच गुंतवणूक करणारे.
• ज्यांची आर्थिक उद्दिष्ट्ये ५ वर्षांपेक्षा कमी कालावधीची आहेत.
• कमी जोखीम घेऊ इच्छिणारे किंवा पुराणमतवादी गुंतवणूकदार.
• जे रोज आपल्या पोर्टफोलिओचा आढावा घेतात आणि भावनिक निर्णय घेतात.

योग्य फंडाची निवड कशी करावी?

जर तुम्हाला वाटत असेल की या प्रकारची गुंतवणूक तुमच्यासाठी योग्य आहे, तर योग्य फंडाची निवड करण्यासाठी खालील बाबी तपासा:

1. फंड मॅनेजरचे कौशल्य (Fund Manager’s Expertise): या फंडांचे यश पूर्णपणे फंड मॅनेजरच्या कौशल्यावर अवलंबून असते. त्यामुळे, अशा फंड मॅनेजरची निवड करा ज्यांना या विशिष्ट शैलीत गुंतवणूक करण्याचा दीर्घ आणि सातत्यपूर्ण अनुभव आहे. त्यांनी वेगवेगळ्या बाजार चक्रांमध्ये (तेजी, मंदी) कशी कामगिरी केली आहे, हे तपासा.  
2. गुंतवणूक धोरण आणि पोर्टफोलिओ (Investment Strategy and Portfolio): फंडाची माहिती पुस्तिका (Scheme Information Document – SID) काळजीपूर्वक वाचा. फंडाचे धोरण काय आहे, ते कोणत्या प्रकारच्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करतात, हे समजून घ्या. फंडाचा पोर्टफोलिओ विविध क्षेत्रांमध्ये विभागलेला आहे की काही मोजक्याच क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित केले आहे, हे पाहा.  
3. खर्च गुणोत्तर (Expense Ratio): कमी एक्सपेंस रेशोमुळे दीर्घकाळात तुमच्या परताव्यावर मोठा सकारात्मक परिणाम होतो. निवडलेल्या फंडाच्या एक्सपेंस रेशोची तुलना त्याच श्रेणीतील इतर फंडांशी करा.  
4. कामगिरीतील सातत्य (Performance Consistency): केवळ एका वर्षाच्या परताव्यावर जाऊ नका. ३, ५ आणि ७ वर्षांच्या रोलिंग रिटर्न्सचा (rolling returns) अभ्यास करा. यातून फंडाच्या कामगिरीतील सातत्य दिसून येते. तसेच, शार्प रेशो (Sharpe Ratio) सारख्या मानकांचा वापर करून फंडाने घेतलेल्या जोखिमेच्या तुलनेत किती परतावा दिला आहे, हे तपासा.  

सारांश आणि पुढील वाटचाल

व्हॅल्यू आणि कॉन्ट्रा फंड हे गुंतवणुकीच्या जगातले दोन वेगळे आणि शक्तिशाली मार्ग आहेत. व्हॅल्यू इन्व्हेस्टिंग म्हणजे चांगल्या कंपन्या सवलतीत खरेदी करणे, तर कॉन्ट्रा इन्व्हेस्टिंग म्हणजे बाजारातील टोकाच्या नकारात्मक भावनेच्या विरुद्ध पैज लावणे. दोन्ही धोरणे दीर्घकालीन, उच्च-जोखमीची असून त्यासाठी प्रचंड संयमाची गरज असते.

बहुतेक किरकोळ गुंतवणूकदारांसाठी, हे फंड त्यांच्या पोर्टफोलिओचा मुख्य भाग (core portfolio) नसावेत. त्याऐवजी, एकूण इक्विटी गुंतवणुकीच्या १०% ते १५% रक्कम या फंडांमध्ये गुंतवून त्यांना पूरक (satellite) पोर्टफोलिओचा भाग बनवता येईल. यामुळे तुमच्या पोर्टफोलिओला एक वेगळा आयाम मिळेल आणि परतावा वाढण्याची शक्यता निर्माण होईल.  

शेवटी, संपत्ती निर्माण करणे ही एक मॅरेथॉन आहे, शंभर मीटरची शर्यत नाही. यांसारख्या अपारंपरिक पण प्रभावी धोरणांना समजून घेऊन, तुम्ही केवळ बाजारातील ट्रेंडच्या मागे धावणे सोडून, एक अधिक परिपक्व आणि माहितीपूर्ण गुंतवणूकदार म्हणून दीर्घकाळासाठी संपत्ती निर्माण करू शकता. कोणताही गुंतवणुकीचा निर्णय घेण्यापूर्वी नेहमी एका पात्र आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्या.